Wikipedia görlitz
HET GEVAL MESSIAEN
Licht wereldvreemd werd de componist Olivier Messiaen geacht. In een nieuwe biografie komt hij ook naar voren als een actief netwerker en carrièreplanner
Wie met de componist Olivier Messiaen () van gedachten wisselde, kreeg snel de indruk te maken te hebben met een gemummificeerde. Antwoorden die hij gaf, waren vaak letterlijke replica’s van voorwoorden of toelichtingen bij zijn composities, soms al een halve eeuw oud. In interviews placht Messiaen zichzelf met ijzeren geheugen te citeren uit andere interviews. Omdat biografieën de neiging hebben hun onderwerp na te bootsen, maakt ook de literatuur over Messiaen doorgaans een wat gemummificeerde indruk. Volgens Peter Hill en Nigel Simeone, auteurs van een nieuwe, Engelstalige biografie getiteld Messiaen, is de beeldvorming rond de componist voornamelijk opgebouwd uit wat Messiaen uitsprak over zichzelf, over zijn vogeltranscripties of Style Oiseau en over zijn Technique de mon language musical. Er valt nog veel te ontdekken, aan te vullen en te retoucheren, vinden Simeone en Hill. Hoe zou dat zo gekomen zijn?‘Ik heb geen zin Messiaen te bespotten. De commentaren van Messiaen zelf zeggen genoeg. Als je die citeert, heb je al een parodie.’ Aldus de columnist Clarendon van de Franse krant Le Figaro – en hij
Robert Sholl: Olivier Messiaen A critical biography Reaktion Books, Londen () |
Uitgevers van boeken adverteren graag met kreten als pathbreaking' en fresh perspectives' terwijl er duizenden uitstekende natuurkundigen zijn en één Einstein, maar in dit geval dekt de vlag de lading, zij het grotendeels. In dit zoveelste boek over Olivier Messiaen legt de auteur, een Engelse musicoloog, de kern van diens oeuvre resoluut bij zijn geloof. Dat idee is niet nieuw, maar de manier waarop Sholl dit doet wel. Messiaen was niet katholiek van huis uit (hij werd het volgens zijn eerdere biograaf Nigel Simeone pas ondubbelzinnig aan het einde van zijn tienerjaren), maar zijn moeder Cécil Sauvage die een dichteres was, bracht hem al vroeg in contact met de wereld van het spirituele (waartoe voor moeder en zoon én de muziek én de poëzie behoren) waardoor Messiaens stap van de fascinatie voor de magie van kunst naar de kracht van geloof een marginale werd. (Het was ook een persoonlijke stap, want Messiaens broer ontwikkelde zich anders.) Die stelling is voor Sholl een reden om voor zover ik weet uitgebreider dan ooit in te gaan op het dichterlijke werk van Messiaens moeder. Haar werk wordt benade
Poëzie
BOEKEN NR. 7, MEI
Herlinda Vekemans: Kwartet voor het einde van de tijd. Olivier Messiaen ()
door Dirk De Geest
Herlinda Vekemans is een dichteres die bijzonder gefascineerd is door de klassieke muziek. Dat bleek al uit haar bundel Buiging, die integraal gebaseerd was op leven en werk van de Russische componist Dimitri Sjostakovitsj. Voor haar jongste bundel zocht zij inspiratie in de biografie en het oeuvre van de Franse componist Olivier Messiaen, die vooral bekend is om zijn vrij modernistische orgelmuziek. Het lange leven van de componist vormt meer dan stof genoeg voor een roman: als overtuigd katholiek schreef hij veel gelegenheidsmuziek, hij werd tijdens de Tweede Wereldoorlog weggevoerd naar een gevangenkamp, hij was een ongelooflijk verzamelaar van vogelgeluiden…
Vekemans gebruikt deels die biografie als achtergrond om haar bundel te structureren (achteraan is trouwens een lijst opgenomen met de belangrijkste gebeurtenissen uit Messiaens leven). Tegelijk echter is dit nergens anekdotische poëzie. Integendeel, Vekemans wil haar bundel smeden tot een bijzonder intrigerend netwerk van terugkerende motieven en structuren. Messiaen, en vooral diens muzikale composities, fungeren daarbij als een soort van algemeen achterliggend netwerk. E
Zoals ook duidelijk naar voren komt in Robert Sholl&#;s biografie van Olivier Messiaen, die hier gisteren voorbij kwam, was hij zijn leven lang gefascineerd door vogelgeluiden. Niet voor niets wijdt Sholl, onder de titel &#;On Birdsong&#; er een geheel hoofdstuk aan. Zo haalt hij de anekdote aan dat de jonge Olivier, pas drie jaar oud, met zijn vader aan het wandelen bij de Puy de Dôme in de Auvergne &#;brusquely took his bread from his mouth and made a sign that he wanted to hear them&#; bij het horen van een veldleeuwerik. En reeds op zijn veertiende begon hij ermee om zo nauwkeurig mogelijk de gezangen te vangen in muzieknotatie. Een onmogelijke opgave, maar desalniettemin één waar Messiaen in het geheel niet voor terugschrok. Het zou een vast bestanddeel van zijn leven worden en zoals &#;Messiaen in context&#; mooi laat zien was het zoeken naar nieuwe vogels een vast onderdeel van zijn concertreizen. Het leidde eind jaren &#;50 tot een bijzonder corpus pianomuziek, de &#;Catalogue d&#;Oiseaux&#; bestaande uit dertien stukken verdeeld over zeven boeken. Onlangs verscheen er een nieuwe, goedkopere editie of de complete uitvoering door Jean-Pierre Aimard bij Pentatone Records.
Wie, gezien de vogelgeluiden, een liefelijk stuk vol betoverende klanken verwacht, komt bedrogen u
Concertgebouworkest speelt Messiaen en Sjostakovitsj
Pas na de dood van Stalin pakte hij ‘bevrijd’ de symfonische draad weer op. Voor de Tiende symfonie zou hij volgens Nikolajeva al in de eerste schetsen hebben neergezet, maar daar bestaat geen bewijs van. In het omstreden boek Testimony () tekende musicoloog Solomon Volkov namens Sjostakovitsj op dat deze symfonie handelde over ‘Stalin en de jaren van Stalins regime’. Het tweede deel, een scherzo, zou zelfs een muzikaal portret van Stalin zijn. En het is geen vleiend portret: een doorlopend fortissimo dendert als een stoomwals door dit slechts vier minuten durende deel. Het staat in schril contrast met het donkere Moderato, gevat in de vorm van een indrukwekkende boog, waarmee deze symfonie begint. Beide delen lijken uiteindelijk een lange opmaat voor het derde deel, dat begint als een grimmige wals, maar dat al snel een getuigenis van de persoonlijke wederopstanding van Sjostakovitsj lijkt te worden.
In dit Allegretto komt voor het eerst het motief DSCH (de noten d-es-c-b in Duitse spelling) voor, een verklanking van de initialen van de componist. ‘Een verklaring van individualisme in een cultuur van totalitair collectivisme’ is Sjostakovitsj’ daad wel geno